بررسی ترکیب، غنا و تنوع گونه‎ ‎ای جنگل‎ ‎های کنار رودخانه ای (مطالعه موردی: دره شهدا، ‏ارومیه، شمال غربی ایران‎ ‎‏)‏

در پژوهش های بوم شناختی (اکولوژیک) کاربردی با هدف حل مشکلات مدیریتی و حفاظتی در ‏اکوسیستم های طبیعی، شناخت ویژگی های اصلی پوشش گیاهی یک منطقه از اهمیت ویژه ای برخوردار ‏است. در حاشیه رودخانه های دایمی دره های زاگرس، که وسیع ترین پهنه جنگلی کشور محسوب می شود، ‏جنگل های کران رودی زیبایی وجود دارند که شناخت، حفاظت و حمایت از این اکوسیستم های ارزشمند در ‏درجه نخست در گرو بررسی دقیق اکولوژیک آن هاست. هدف این پژوهش، تعیین ترکیب، غنا و تنوع گونه ‏ای جنگل های کران رودی دره خان در منطقه دره شهدای شهرستان ارومیه است. برای بررسی پوشش ‏درختی و درختچه ای، 50 قطعه نمونه 400 مترمربعی در امتداد خط نمونه هایی به فواصل 200 متر از ‏یکدیگر عمود بر محور اصلی رودخانه دره خان از دو طرف، در فواصل 0، 20، 50، 100 و 200 متری پیاده ‏شد. درصد فراوانی پوشش علفی به روش براون بلانکه در قطعات نمونه 100 مترمربعی (10متر×10متر) به ‏مرکز قطعات نمونه اصلی برآورد شد. گروه های اکولوژیک گیاهی به روش تجزیه و تحلیل خوشه ای، و گونه ‏های معرف با کمک آنالیز گونه های معرف تعیین شد. برای تجزیه و تحلیل ارتباط بین پوشش گیاهی با ‏عوامل فیزیوگرافی، روش رسته بندی آنالیز چندبعدی غیرمتریک (‏nms‏) مورد استفاده قرار گرفت. برای ‏بررسی تنوع زیستی منطقه، از شاخص های غنای گونه ای، یکنواختی شانون وینر، تنوع گونه ای شانون وینر و ‏تنوع گونه ای سیمپسون استفاده شد. با بررسی فلورستیک گیاهان منطقه، 277 تاکسون (270 گونه)، ‏متعلق به 44 تیره و 179 جنس شناسایی شد که خانواده های کاسنی (‏asteraceae‏)، شب بو ‏‏(‏brassicaceae‏)، نعناعیان (‏lamiaceae‏)، نیام داران (‏fabaceae‏)، گندمیان (‏poaceae‏)، و چتریان ‏‏(‏apiaceae‏) از بیشترین فراوانی برخوردارند. بیشتر گیاهان منطقه، از نظر طیف زیستی رانکایر، به همی ‏کریپتوفیت ها و تروفیت ها، و از نظر جغرافیای گیاهی به ناحیه رویشی ایرانی- تورانی تعلق دارند. براساس ‏تجزیه و تحلیل خوشه ای، گیاهان علفی منطقه مورد مطالعه در سه گروه اکولوژیک دامنه شمالی، دامنه ‏جنوبی و کنار رودخانه ای قرار گرفتند که از گروه اول گونه های ‏astragalus persicus، ‏echinops ‎bithynicus، ‏silene marschallii، و ‏thymus migricus، از گروه دوم گونه های ‏salvia ‎multicaulis، ‏onosma sericeum، ‏aristolochia bottae، و ‏valerianella vesicaria، و از ‏گروه سوم گونه های ‏colchicum szovitsii، ‏galium spurium، ‏pimpinella anthriscoides، و ‏symphytum kurdicum‏ را می توان نام برد. گونه های چوبی نیز در دو گروه اکولوژیک کنار رودخانه ای ‏‏(‏juglans regia‏ و ‏pyrus syriaca‏) و دور از رودخانه (‏cerasus microcarpa‏ و ‏pistacia ‎atlantica‏) قرار گرفتند. ‏